A³

Vanochtend om 5 uur werd ik wakker; ik vermoed dat een verandering van het wiegritme daarvan de oorzaak was. Het is vanzelfsprekend dat de prostaat er niet om treurde. We hadden inmiddels een kleine zijarm van de Amazone bereikt want we zouden aanmeren in Santana, een stadje 20km verder dan Macapà. Nu ja, stadje, het betekent wel 100000 inwoners.

Laat ik eerst iets over aardrijkskunde vertellen, dan is dat uit de weg. Macapà telt 500000 inwoners, ligt pal op de evenaar, en is de hoofdstad van Amapà, de meest Noordoostelijke staat van Brazilië. Volgens de gids ongeveer even groot als België en Nederland tezamen. Ik was wat verrast door die vergelijking. De Benelux wordt niet alle dagen als maatstaf voor uitgestrektheid gebruikt. Mijn verbazing kreeg een andere dimensie toen hij er laconiek aan toevoegde: “dus iets kleiner dan Frankrijk”.

Via Google Maps heb ik het op een 130000km² geschat. Daarvan is ongeveer 85000km² primair en ongerept oerwoud. Slechts 2% van het oerwoud is gerooid, een Braziliaans record. Autowegen zijn, buiten Macapà, onbestaande. Het gebied is trouwens zo geïsoleerd dat er geen Engelstalige gidsen zijn. Die komen van de dichtstbijzijnde stad, Belèm, aan de andere oever van de Amazonedelta, op 300km afstand. Praktisch gezien neemt de reis één dag boot in beslag, of 40 minuten vliegen.

Het klimaat is equatoriaal. De temperatuur varieert quasi altijd (impliceert eveneens dag en nacht) tussen 24°C en 36°C. Er zijn twee seizoenen: het regen- en het droge seizoen. In het eerste geval regent het altijd (dec – jun), in het laatste regent het elke dag, dixit Alvaro, onze gids. Het verschil zit hem in hevigheid en duur. Het droge seizoen kent hevige buien van 5 minuten, het natte langere perioden van dagelijkse regen.

Ik stel vast dat deze uitleg een groot stuk van mijn normaal dagelijks volume heeft ingenomen! Ad rem dan maar! Om 8 uur was alles in orde om van boord te gaan. We zouden de “Highlights van Macapà” bezoeken, t.t.z. het “Fortaleza de São José de Macapà”, de lokale Inheemse Ambachtelijke Boetiek, het openluchtmuseum Sacaca en de “Monumento Marco Zero”.

Over deze toeristische trekpleisters kan ik kort gaan: behalve in Sacaca viel er niet veel te rapen. Om eerlijk te zijn, in Sacaca hing het fruit ook wel aan de bomen, en dus evenmin te rapen. Plukken had de gids eveneens verboden. Wat ik er wel opgepikt heb is de enorme variëteit aan exotisch fruit dat hier groeit, en in Europa ongekend is.

“Aisa”, een zeer kleine zwarte bes met grote zaadjes en weinig vocht-per-bes, wordt momenteel gegeerd door de grote voedings- en farmaceutische industrie omdat het enorm veel anti-oxidanten bevat. Een toverdrank waaraan ze de levenslustige Westerlingen maar al te graag verslaafd zouden maken! Trouwens wordt de meeste bloem hier gemaakt van … maniok! Zoals de ouderen onder ons op school hebben geleerd, behoorde maniok ook tot het basisdieet van onze zwarte vriendjes in het verre Congo. Zo zie je maar dat alles altijd samenkomt – als er maar genoeg elementen zijn.

Welke lessen hebben we vandaag nog geleerd?

De eerste les was dat je hier niet snel een kiekje kan nemen, ik bedoel hier met het fototoestel, wel te verstaan. Mijn eerste foto van een Panamees schip dat houtsnippers aan het laden was, kwam er niet uit … aangedampte lens, en niet zo’n klein beetje! Hetzelfde euvel stelt zich ook met verrekijker en brillen. Als je uit een gekoelde plek naar buiten stapt, moet het glas “acclimatiseren”. In Amazonas duurt dat toch snel enkele ongeduldige minuten. Dat probleem zal zich, wat de bussen betreft, vanaf morgen niet meer stellen want stroomopwaarts is airconditioning in de lokale bussen of boten geen optie. Voor de fotograaf en de “verderkijker” is dat mooi meegenomen. Het toont nogmaals aan dat er aan elke medaille twee kanten blijven, ongeacht of je aan de evenaar dan wel aan de Zuidpool staat (ik hoop dit binnen exact één maand te kunnen herbevestigen).

Een tweede les had te maken met wateren, het werkwoord. Ervaringsdeskundigen stoppen niet met te benadrukken dat je veelvuldig moet drinken, liefst water. Welnu, er bestaat een techniek om ervoor te zorgen dat dit water niet snel daar loopt waar water altijd vanzelf naartoe loopt. (Voorde moeilijke verstaanders: naar beneden!) Tenslotte is het de bedoeling dat dit water het lichaam hydrateert, zonder direct de ingedommelde prostaat wakker te schudden! Hoe gaat dit in zijn werk? Je neemt een slok water en laat dit onder je tong glijden, waar je het wat heen en weer wiegt alvorens het door te slikken. Dus niet klokklokklokklok maar wel slok—slok—slok—… Ik heb het geprobeerd en ben met het resultaat niet ontevreden.

Een derde les betreft de taal. Uiteraard is een dag te kort om de indigene taal te leren. In deze staat, Amapà dus, kan je daar echter wel snelle vorderingen maken. Het viel me op dat alle inheemse woorden voor planten en dieren (dus niet Braziliaanse of Portugese termen) bestaan uit eenvoudige lettergrepen als daar zijn: ma, ca, pa, ba, sa, si, sai, bo, oia, po, ga, li, bi, waia, pi. Deze reeks is niet volledig maar snelle wiskunde leert me dat je daarmee al duizenden woorden van twee, drie of vier lettergrepen kan vormen die men in Amapà verstaat. Het enige probleem is dat je zelf wellicht niet hebt begrepen wat je gezegd hebt, en dat kan soms wel vervelend zijn.

Daarmee is het belangrijkste van vandaag verteld, op een paar mijmeringen na. De eerste betreft het feit dat ik blij was om nog eens wat straten te zien met wat vrouwelijk schoon. Niet verwonderlijk, hoop ik toch! De tweede is eigenlijk veel te complex om hier op een habbekrats uit de doeken te doen. Deze mijmering betreft een poëtische impressie in verband met het spanningsveld tussen de zee en de rivier, tussen de Atlantische Oceaan en de Amazone.

Zelf vind ik het ontroerend mooi maar heb momenteel geen calorieën op overschot. Ik kom er morgen zeker op terug, tenzij … de geplande Piranha Fishing erg zou tegenvallen, maar daarover maak ik me eigenlijk (vooralsnog) geen zorgen.

Ach ja, ik stond ook op de “Marco Zero”: met één been in het noordelijk halfrond en één been in het zuidelijke. Het geeft een eigenaardig gevoel tussen de benen, moet ik toegeven. Terwijl we het bruine water stroomopwaarts doorklieven, wou ik nog even kwijt dat er dagelijks nog een andere congregatie op het schip vergaderd. Het zijn de “Friends of Bill W”. Als iemand weet wie dat mogen zijn, laat het mij weten! Ik ga alvast morgen mijn eigen licht opsteken!

Prinsendam, donderdag 13 januari 2011, 19u

Santarem, here we come!

This morning at 5am I woke up; I suspect that it had to do with a change in the rhythm of the ship. Obviously, my aging prostate didn’t really mind either. It looked as if we had taken a turn into a tributary of the Amazon to dock in small a place called Santana, about 15 miles beyond Macapà. Small, in this case, means 100000 people.

Before moving on, let me dwell a minute on geography. Macapà has half a million inhabitants, is situated smack on the equator and is the capital of Amapà, the northernmost state of Brazil. An estimate, based on Google Maps, shows the state to be about 60000 square miles, of which 70% is primary, virgin jungle; only 2%of its native forest has been cut, a Brazilian record. Roads are virtually non-existent. The area is so isolated that there are no English-speaking guides. We had people from the nearest city, Belèm, on the southern bank of the Amazon delta, 200 miles away. That translates into a boat trip of 1 day, alternatively a flight of 40 minutes.

The climate is – what else did you expect? – equatorial. The diurnal temperature fluctuates between 24 and 36°C (72 – 96F). There are two seasons: a rainy season and a dry one. In the former it rains all the time (dec-jun), in the latter it rains every day, dixit Alvaro, our “branco” guide (whose English is exemplary). The difference, he says, is expressed in terms of intensity and duration. The dry season sees intense downpours of 5 minutes each; in the wet season the daily showers lasts longer and are more frequent.

Rather hen going overboard on factual data, I better turn to the remarkable events of the day! Well, around 8am all was ready to leave the ship and transfer to the city. We would visit the “Macapà Highlights”, that means: the “Fortaleza de São José”, de local indigenous Art(esinal) Market, the open air museum Sacaca and the “Monumento Marco Zero”.

Apart from Sacaca, there is not a lot to bend over for. To be honest, in Sacaca the fruit was hanging high and, consequently, bending over to get it was not productive either. Moreover, stretching to pick it off the branches was formally forbidden, as well. Anyway, there was an enormous diversity of exotic fruits, which are unknown in North-America or Europe. “Aisa”, for instance, is a small black berry with a lot of big seeds inside and precious little juice. However, these days it is feverishly chased by big international food- & pharmaceutical industries because it contains an inordinate amount of anti-oxidants. They would love to make a multitude of life-craving Westerners druggily dependent on this elixir, and reap the profits!

Which lessons did I learn today?

The first one, chronologically speaking, was that it is impossible to just point-and-shoot! I am taking photography here. My first picture of a Panamanian freighter that was loading wood chips off our stern was not exactly what I expected. It turned out a little steamy, to say the least! Condensation was to blame, and it wasn’t just a thin layer! Binoculars and reading glasses suffered the same ailment. Leaving any kind of cool place requires acclimatizing, and that applies to all bodies and materials. For glass you should count on a few minutes in Amazonas. With regards to getting out of busses, the problem has been solved: from here on, there will be no more air-conditioned buses along the Amazon! It will be sweaty but you can point-and-shoot at your leisure. As always, whether you are at the Equator or at the South Pole, every medal has two sides (I hope to reconfirm that within exactly two months).

The second lesson has to do with water. Rain forest experts don’t stop emphasizing that one has to drink a lot, preferably water. They claim that there are drinking techniques that assure that the water doesn’t run too fast in its natural direction – downward that is! Indeed, the purpose of the exercise is that the water hydrates the body and not that it wakes up a sleepy prostate. How do we accomplish this? Simple: you take one small mouthful of water, let it glide underneath your tongue, where it bobbles a few times from one side to the other, before you swallow it. In other words it is not cluckcluckcluckcluck but rather cluck—cluck—cluck—cluck. I have tried it and am not unhappy with the result. (And my prostate had a quiet, sleepy afternoon as well)

The third lesson has to do with language. Obviously, one day is too short to learn an indigenous language, isn’t it? Well, in the state of Amapà, one can make real quick progress. My attention was drawn to the fact that all local words for plants and some animals (not the Brazilian of Portuguese names) can be reduced to combinations of simple syllables, such as: ma, ca, pa, ba, sa, si, sai, bo, oia, po, ga, li, bi, waia, pi. This series is not exhaustive but quick & dirty math tells me that by combining them into two, three or four syllable words, you can already construct a few thousand words that people of Amapà will understand. The only problem is, most likely, that you yourself might not understand them which, at times, can be somewhat annoying.

These observations summarize the events of the day, apart from a few lingering subconscious sentiments. For starters I felt relieved, happy or otherwise joyous, to finally see a street filled with youthful female charm, and comparable attractive attributes. No surprise, I hope?! The second is, in fact, too complex to explain in the time that I have left here (it is already almost midnight). It concerns a lyric impression regarding the tension between sea and river, Atlantic Ocean and Amazon.

Personally I find it quite moving but I lack the energy, at this moment, to delve into it. I will revisit the subject tomorrow unless … the planned Piranha Fishing would end in disaster but, for now, I won’t worry about that either!

Ah, I almost forgot! I stood also across the Equator, “Marco Zero”: one leg in the southern hemisphere and one in the northern. I have to admit that it creates a somewhat strange feeling between the legs …

Prinsendam, Tuesday January 13, 2011, 2345hrs

Towards the First Meeting of Waters, in Santarem